Arnon Grunberg
De Volkskrant,
2003-06-11
2003-06-11, De Volkskrant

Misschien rest dan toch de liefde; Schrijver Arnon Grunberg was 'vroeger misschien meer boos en nu meer verdrietig'


Pablo Cabenda

Schrijver Arnon Grunberg is voor zijn nieuwe roman op tournee op een boot en in gezelschap van een geit. 'Ik stelde maar iets heel absurds voor, in de hoop dat het toch niet door zou gaan.' Carmen is een geit met gebruiksaanwijzing. Ze mag niet op de tocht, want anders vat ze kou en ze mag eigenlijk maar door een persoon gevoerd worden: Arnon Grunberg. Voor de camera's geeft de schrijver haar nog wat hooi en gisteren kroop hij bij haar in de kooi omdat ze te verlegen was om uit eigen beweging naar buiten te komen. (Werd er natuurlijk gelijk duizend keer door de fotografen afgedrukt. Gek plaatje: schuchtere schrijver als wild beest). Maar waarom moet ze nou eigenlijk mee op de promotietournee van de Nederlandse schrijver die deze week zijn nieuwe roman De Asielzoeker aanprijst?

Nou ja, uitgever Vic van de Reijt van Nijgh Van Ditmar bedacht het plan om met een boot door Nederland te trekken. Grunberg: 'En ik stelde maar iets heel absurds voor, in de hoop dat het toch niet door zou gaan.' En ook omdat een van de hoofdfiguren in het boek graag geitenkaas wil leren maken voordat ze sterft, was daar de geit gauw bij geassocieerd en geleend.

Nederlands meest bejubelde jonge schrijver bevaart deze week de IJssel - vandaag van Deventer naar Zwolle - en het IJsselmeer op de Grietje in gezelschap van geit en journalisten die alles mochten vragen over zijn nieuwe roman. Die heet dan wel De Asielzoeker maar heeft niets te maken met grenzenproblematiek. De asielzoeker in Grunbergs verhaal is de katalysator in de ontwikkelingen tussen de twee hoofdfiguren, Christian Beck en zijn vrouw.

Vanuit een soort idealisme heeft Beck zichzelf ooit ten taak gesteld alle illusies in het leven meedogenloos te ontmaskeren. Liefde is handel, niet meer dan koop en verkoop van gevoelens, medelijden is een vorm van arrogantie en geweld het 'meest democratische middel om de illusie te voelen dat dat je meetelt op deze wereld'.

Door zich consequent verre van al die menselijke waandenkbeelden te houden, wordt Beck een monster. En als zijn vrouw uiteindelijk overlijdt wordt Beck gek. Het lijkt alsof Grunberg net zoals bij De Mensheid zij geprezen, wederom het citaat uit de biografie van Erasmus als motto gebruikt. 'Wie in het spel des levens de maskers afrukt, wordt eruit gesmeten.'

'Ja een somber boek.' Grunberg heeft plaatsgenomen in een van de tuinstoelen die op het achterdek staan en ruimte bieden aan de schrijver en zijn ondervragers. Carmen ligt zalig onwetend te herkauwen in haar kooi.

'Maar dat sombere mag toch ook? Ik vind dat citaat wel goed passen. Ook al had ik dat nu niet bewust in mijn hoofd. Het is wel zo dat ik een boek als Figuranten nu niet meer zou kunnen schrijven. Ik geloof er niet meer in dat je op een bepaalde charmante manier een spel kunt spelen met die illusies die deel uitmaken van menselijke interactie.'

Was het zo dat Grunbergs protagonisten, de charismatische oplichters, tot nu toe zo fantastisch mogelijk meegingen in de waan en zo mooi mogelijk deden alsof, Christian Beck wil er niets van weten. Het adagium in Fantoompijn, 'Illusie is alles', is omgeslagen in 'Alles is illusie' in De Asielzoeker. En daar is Beck proefondervindelijk achter gekomen. Systematisch beproeft hij van de ene na de andere emotie of hij die nog kan voelen, met jammerlijk resultaat.

Grunberg: 'Beck besluit uiteindelijk alleen maar voor zijn vrouw te leven. Hij adoreert haar en merkt aan het eind van het boek dat zij voor hem die ene onvervangbare persoon is geweest.'

Dan rest er uiteindelijk iets. Misschien dan toch. . . de liefde? In elk geval een hele uniek vertrouwensband, zegt de schrijver. Dus eigenlijk toch een heel positief boek? Grunberg geeft het toe.

Ja, er is iemand in zijn leven met wie hij ook zo'n uniek band heeft. Wie? Hij puft, weert af en en leunt ongemakkelijk achterover in zijn tuinstoel.

Misschien houdt hij gewoon niet van mensen, probeert een andere journaliste. Ze merkt op dat hij haar doet denken aan iemand die eigenlijk meer van dieren houdt. De schrijver bedankt beleefd. Hoewel hij vindt dat Carmen wel heel mooie ogen heeft. En hij is ook niet minder cynisch geworden. 'Ik was vroeger misschien meer boos en nu meer verdrietig. Je kunt niet je leven lang boos blijven'

Wel verdrietig? 'Ja, verdrietig wel. Bij al mijn vorige boeken heb ik tijdens het schrijven hard gelachen. Dit is de eerste keer dat ik ook gehuild heb.'