Het is wat je noemt een dramatisch moment, als Arnon Grunberg in de voorstelling Am Ziel na ongeveer twee uur ten tonele verschijnt. Een echte schrijver die in dit stuk de rol van Schrijver speelt. Gekleed in een hemelsblauw pak van goede snit neemt hij een houding in die het midden houdt tussen James Bond (met bijpassende muziek) en Buster Keaton. Zelfverzekerd, met een licht arrogante grijns, grappig, maar tegelijk ook onwennig.

In Am Ziel van de Oostenrijkse schrijver Thomas Bernhard hebben de moeder en haar meer dan volwassen dochter dan al vaak over hem gesproken. Of althans: de moeder, want de dochter zegt nauwelijks iets. Als ieder jaar reizen ze voor een vakantie naar zee, in dit geval naar Zeeland. Voor het eerst hebben ze een derde persoon uitgenodigd: de jonge schrijver van wie ze onlangs in de schouwburg het toneelstuk Redde wie zich redde kan hebben gezien. Voor hen is hij niet alleen interessant, maar hij vervult ook verborgen damesdromen. Dat blijkt althans als hij eindelijk in Zeeland arriveert en zowel de verbeten moeder als de timide dochter ontdooien en hun grimmige maskers laten vallen.

'Ik heb mijn kind aan mij geketend, en omgekeerd', zegt de moeder. En ook: 'Ik heb jou voor mij ter wereld gebracht.' Het onbedorven kind en de verdorven moeder - Bernhard heeft er een imposant stuk over geschreven, waarin diepe tragiek en bittere humor samengaan. De moeder praat aan één stuk door over haar mislukte huwelijk met de eigenaar van een ijzergieterij, zijn plotselinge maar bevrijdende dood, haar mismaakte en jong gestorven zoon en over de dramatische kunst, het theater. Ze houdt van het theater, en ze haat het; ze houdt van haar dochter en vernedert haar. Bij Bernhard gaan haat en liefde moeiteloos samen.

De Schrijver is in deze morbide moeder-dochter-verhouding eerst de buitenstaander en later de gewenste binnendringer; als een bange wezel wordt hij als het ware hun roofhol ingelokt. Grunberg speelt zijn rol knap: zijn van nature wat rappe spreektaal, heeft hij getemperd en van de juiste klemtonen en dictie voorzien; in zijn houding combineert hij krampachtigheid met angst. In een even cynische als fraai verwoorde monoloog, veegt hij de vloer aan met het schrijverschap en de literatuur, die te allen tijde gedoemd zijn te mislukken. 'De samenleving kan niet veranderd worden, maar we doen steeds weer een poging. Op die poging komt het aan.' Persoon en personage, schrijver en acteur vallen hier genadeloos samen.

De moeder wordt gespeeld door Raymonde de Kuyper die helaas niet bij machte is gebleken de enorme lappen tekst volledig tot zich te nemen. Ze heeft regelmatig een souffleur nodig, een taak die met verve wordt volbracht door Myrthe Burgers die ook een erg grappig het dienstmeisje speelt. Voor die moederrol moet de beoogde actrice inderdaad een krachttoer verrichten, want Am Ziel is een machtig taalbouwwerk vol herhalingen en verschuivingen; ze moet soepel van de hak op de tak springen en de nodige stemmingswisselingen ondergaan. Het eist een bijna Spartaanse voorbereiding en kennelijk is De Kuyper daaraan niet toegekomen. Jammer, maar daartegenover staat dat ze er veelal toch mee weg komt, omdat ze, als ze eenmaal op stoom is, met haar wat slepende stem de tekst onnavolgbaar aards speelt, in een fraaie dosering van venijn, humor en verwondering.

Naast haar geeft Lieke-Rosa Altink als de nagenoeg zwijgende dochter met haar mimiek en lichaamstaal onverbloemd commentaar op haar benarde positie. Als de schrijver eenmaal in hun midden is, levert dat een paar komische momenten op, die door regisseur Judith de Rijke gelukkig spaarzaam door de tragiek zijn verweven - geen slapstick maar subtiele clownerie. Haar regie onderscheidt zich sowieso door een gepast lichte toets die de ruim drie uur dat Am Ziel duurt tot een meeslepende ervaring maakt. Flarden Duitse popmuziek, een stukje Mozart, een simpele vormgeving met koffers en kleding, dat is alles, en genoeg. Het pleit al met al voor haar dat ze samen met haar acteurs deze zware zoektocht zo elegant heeft weten af te ronden.

In het Zeeland Nazomerfestival is Am Ziel intussen een hit, niet in de laatste plaats vanwege het verrassende optreden van Arnon Grunberg en de perfecte locatie: de theaterzaal van het Badpaviljoen in Domburg. Met na afloop uitzicht op een donkere zee, die al die gekwelde zielen maar geen rust kan geven.