Arnon Grunberg
De Telegraaf,
2002-03-08
2002-03-08, De Telegraaf

Marek van der Jagt scheurt uit vermomming


Ingrid Hoogervorst

Arnon Grunberg Wie in het Kritisch Literatuur Lexicon, het volledigste overzicht van Nederlandstalige auteurs, bij Marek van der Jagt zoekt, wordt verwezen naar Arnon Grunberg. Zijn creatie van Marek van der Jagt - een in Wenen, 1967 ge- boren Nederlandstalige auteur - dateert uit 1999, toen Van der Jagt met een verhaal in een bundel debuteerde. Bekendheid kreeg de onbekende auteur in 2000 met de roman 'De geschiedenis van mijn kaalheid'. Het boek won de Anton Wachterprijs die door niemand persoonlijk werd opgehaald. Toen een auteursfoto op de omslag het portret van de overleden Portugese dichter Ferdinando Pessao bleek te zijn, werd al snel verondersteld dat achter deze schrijversnaam Arnon Grunberg schuilging. Een groot liefhebber van spel en maskerade. De CPNB vroeg Van der Jagt het Boekenweekessay over de liefde te schrijven. Het boekje getiteld 'Monogaam' is één lange monoloog van een gemankeerde Don Juan die een daad zoekt 'die hem kan verzoenen met de ultieme straf - de dood - en geen beter middel daarvoor dan dat ondankbare beest die Liebe'. Het ironische betoog over liefde en monogamie van deze Don Juan begint al op de eerste bladzijde met overspel. Voorbeelden van overspelige vrouwen in de literatuur zijn overvloedig, evenals die van ontrouwe mannen. Alleen worden de vrouwen bestraft met 'de dood, al dan niet zelf gekozen, of met de hel op aarde', terwijl de man er afkomt met een 'lichte dosis melancholie'. Hieruit kunnen we, volgens de schrijver, concluderen dat mannen banger zijn voor een overspelige vrouw dan vrouwen voor een ontrouwe man. Zijn monoloog is één lange illustratie hiervan. Via het taboe op overspel is het een kleine stap naar het grootste taboe in onze Westerse cultuur: de drang tot heersen. We houden er niet van als mensen alleen naar macht streven. Dan volgt een mooie Grunbergeriaanse omkering: juist zijn verlangen te heersen heeft Van der Jagt tot schrijver gemaakt. Tot iemand die zichzelf en de wereld observeert, want dat is wat een schrijver doet. Veinzen, maskeren, de medemens stroop om de mond smeren; alle onderzoeksmiddelen moeten zijn zelfkennis vermeerderen met als doel 'de echte Marek van der Jagt bloot te leggen, open te breken als een oester, al twijfelde ik sterk of er een parel te zien zou zijn'. Marmot In zijn eerste kasboek, gekocht op de 'Fleischmarkt', schrijft Marek: 'Ik wil heerser worden'. Een streven dat met- een in praktijk moet worden gebracht binnen de familiekring, ware het niet dat de leden wat weerstand bieden. Vooral de vader die moet veranderen in een marmot, roept na een week dat 'die jongen naar een psychiater moet'. Marek besluit de verdeel- en heerspolitiek toe te passen. Hij spant met vader samen tegen zijn ijdele moeder door haar van overspel te betichten en zo vaders jaloezie en eergevoel aan te wakkeren. Nog voordat het succes van zijn strategie kan worden vastgesteld, valt de familie voortijdig uit elkaar. Wat te doen? Wie alleen woont, kan over niemand heersen dus moet er een andere strategie worden gezocht. Die vindt hij bij Don Juan, Fellini en bij Morane, de hoofdpersoon uit een film van François Truffaut: hartenbrekers die het gezelschap van vrouwen verkiezen boven dat van mannen. Omdat de meeste vrouwen die onze schrijver kent hem negeren, moet hij een list bedenken. Hij geeft zich op voor een naaicursus. Eenmaal hier belandt in de 'monoloog', het leukste en geestigste Boekenweekessay sinds jaren, weet de lezer zich thuis in het gezelschap van de schmierende Grunberg. Hij stuurt zijn Marek van der Jagt, met Stendhals beroemde boek 'Over de liefde' in de hand, de wereld van de vrouw binnen in een poging ze te dresseren. Al snel laat hij deze vaderdoder, monogaam maar niet vrijwillig, als een grote marmot verdwalen in de vagina van een kleuterjuf. De lijdensweg van deze Don Juan die in zijn eigen val trapt, kunnen we niet anders dan schuddebuikend van het lachen lezen. 'Monogaam' is een geweldig essay dat Marek van der Jagt uit zijn vermomming dreigt te scheuren, niet enkel als Don Juan maar ook als creatie van zijn schepper Arnon Grunberg.