'Rel een mooi excuus om mensen naar zo'n plek te laten komen' - Lezers op zoek naar Arnon Grunberg
Rieks Holtkamp
EUPEN - "Wie verzint er nu zoiets", roept Hubert van Belois uit aan het stuur van zijn Ford-busje. De TomTom laat het even afweten. In het centrum van Eupen zijn wegen geblokkeerd in verband met de kermis, en een moment moeten tom en tom zich herorienteren.
Maar dan doemt door het overdonderende groen langs de slingerende weg - zaterdag was zo'n dag dat je denkt dat het nooit herfst zal worden - na een paar minuten opeens de Taverne aan de Wesertalsperre op.
Het busje en een tweede dat volgt, brengen zestien Grunberg-lezers naar de plaats waar de nieuwe roman van Arnon Grunberg, 'Onze oom', ten doop zal worden gehouden. Grunberg wilde dit niet meer in Nederland doen, na een literaire ruzie met A.F.Th. van der Heijden.
Vanuit de verte zijn de feestgangers en hun gevulde glazen, badend in het zonlicht, al te zien op het terras van het restaurant waar de presentatie zal plaatsvinden. Familie, vrienden, bekenden, Afghanistan-veteranen, mensen uit de uitgeverswereld en dan als klap op de vuurpijl, twee busjes met Grunberg-lezers. "Dit is voor zover ik weet de eerste keer dat voor een boekpresentatie lezers zijn uitgenodigd", zegt Van Belois, met Han Nillesen directeur van drie Plantage Books winkels in Eindhoven (Doomen), Etten-Leur (Van Nunen) en Rotterdam (Molenaar), die de reis hebben georganiseerd. "We wilden wat speciaals doen voor onze klanten. En gelukkig vond de uitgever van Grunberg het ook een goed idee."
Els Verhoeven-Renne uit Etten-Leur is erg benieuwd naar de persoon van de schrijver. "Hoe zou hij in het echt zijn?" Want tot nu toe kent ze hem alleen van tv, uitleg gevend over de literaire rel met A.F.Th. van der Heijden.
De reis naar Eupen lijkt een zoektocht naar de heilige graal, in de gedaante van een boek. De hindernissen die onderweg moeten worden overwonnen zijn er dan ook naar: een copieuze lunch in het hartje van Luik en daarna nog een korte rondleiding door de stad, die ooit door Bourgondier Karel de Stoute in zeven weken tijd volledig is platgebrand. Maar deze dag kan al niet meer stuk, is het overheersende gevoel.
Oorlogen en de herinneringen eraan blijven de lezers achtervolgen wanneer de burgemeester van Eupen, voordat hij Grunberg het eerste exemplaar van 'Onze oom' overhandigt, vertelt over de turbulente geschiedenis van de hoofdstad van het Duitstalige stukje Belgie.
Benieuwd hoe de ontmoeting met 'hun' schrijver zal verlopen, hebben sommige lezers zich al verdiept in de recensies die de vorige week over 'Onze oom' zijn verschenen. "Hij heeft een indringende manier van schrijven", zegt Joke van Overbruggen uit Nuenen. "Zijn voorlaatste boek 'Tirza' heb ik in twee keer uitgelezen." Ook de gevarieerdheid van zijn werk spreekt haar aan, al vindt ze wel dat 'Tirza' en 'Fantoompijn' veel op elkaar lijken. "En grappig om de presentatie zo te doen in plaats van in de boekhandel", vindt de Nuenense.
Maar voordat zij en Piet Wuijts uit Eindhoven - "ongelooflijk hoe die man kan schrijven" - 'Onze oom' in hun handen kunnen houden, worden ze getergd door twee inleiders. Velletje na velletje slaan ze om. Er lijkt geen einde aan te komen.
Grunberg zelf houdt het kort, nadat de burgemeester van Eupen hem het eerste exemplaar heeft overhandigd. Dan worden de boeken uitgedeeld met een toeristisch foldertje over Eupen en een in karton verpakt 'breekbaar truttig tegeltje' met een spreuk erop, ontleend aan 'Onze oom'.
De feestgangers bestormen de auteur voor een handtekening en een opdracht in het heerlijk nieuw ruikende, 624 pagina's tellende boek.
"Het lijkt me een Einzelganger", concludeert Els Verhoeven. "In zichzelf gekeerd. Hij kijkt steeds naar de grond." Grunberg zelf laat zich het feest zichtbaar welgevallen. "Ik snap ook niet dat mensen zo'n raar beeld van hem hebben", zegt luchtmachtmajoor Cynthia Bakker, die Grunberg in Afghanistan begeleidde. "Het is een echte geinponem."
Onder Afghanistangangers geniet Grunberg veel respect. "Hij heeft in zijn artikelen een veel accurater beeld neergezet van wat wij hier meemaken dan veel journalisten van zogenaamde kwaliteitskranten. Hij schildert meer, maar daardoor is het wel zo doeltreffend."
Ger Ragas uit Breugel ziet op zijn manier, net als Grunberg zelf, het betrekkelijke van de locatie Eupen in. "Dankzij de lange tenen van Van der Heijden zitten we nu hier", zegt hij met een gulle lach, terwijl hij zich het warm buffet waarmee de ceremonie in Eupen wordt afgesloten goed laat smaken.
De 'rel' is 'een mooi excuus om mensen naar zo'n plek te laten komen', vindt Grunberg zelf. "Waarom zou je dat altijd in Amsterdam moeten doen. Voor mij was die rel aanleiding om die kant van het literaire leven, die ik sowieso al niet leuk vindt, wat leuker te maken. Het feit dat de presentatie nu in Eupen plaatsvindt, ironiseert die rel eigenlijk al."
En Piet Wuijts, wiens broer Jos een complete bibliografie van Grunberg samenstelde, weet dat dat boek al weer achterhaald is. Zo snel gaat dat met Grunberg.