Het zijn steeds de anderen die sterven in de kampverhalen van Tadeusz Borowski
Gerdien Verschoor
De afstandelijke, ironische verhalen van Tadeusz Borowski – enkele nu voor het eerst vertaald – behoren tot de meest indrukwekkende van de Holocaustliteratuur.
Lees je Tadeusz Borowski’s beschrijving van zijn omgeving dan lijkt het het begin van een pastorale dag ergens in Midden-Europa. ‘De schaduw van de kastanjebomen is groen en zacht. Ze wiegt zachtjes over de nog vochtige, want net gedolven aarde, en torent boven ons uit als een zeegroene, naar ochtenddauw geurende koepel. De bomen vormen een hoge haag langs de weg, hun toppen gaan op in de kleuren van de hemel. Er komt een bedwelmende moerasgeur van de vijvers. Het gras, groen als pluche, glinstert nog van de dauw, maar de aarde ligt al te dampen in de zon. Het gaat heet worden.’
Het tegenovergestelde van een pastorale dag is het geval. Opnieuw zal het een dag vol verschrikkingen zijn in Harmenze, een satellietkamp van Auschwitz. Opnieuw zal het een dag zijn waarop je alleen kans hebt op overleven als je de mogelijkheid hebt om te ‘organiseren’, de ongeschreven kampregels navolgt, en het ‘Auschwitz’ beheerst. Opnieuw is het een dag uit het leven van Tadek, het alter ego van Tadeusz Borowski, wiens verhalen behoren tot het meest indrukwekkende uit de Holocaustliteratuur. De zojuist verschenen bundel verhalen en gedichten Hierheen naar het gas, dames en heren, werd samengesteld door Karol Lesman, die ook de niet eerder vertaalde verhalen en gedichten vertaalde. Charlotte Pothuizen maakte een nieuwe vertaling van de kampverhalen.