Arnon Grunberg
Het Parool,
2009-07-01
2009-07-01, Het Parool

Soldaat in Uruzgan


Addie Schulte

Nederland staat niet bekend als militaristisch land. In het land van de koopman en de dominee lijkt voor de soldaat soms weinig plaats te zijn. 'De missie' in Afghanistan is daar geen uitzondering op. Deze moest vooral als opbouwwerk en niet als 'vechtmissie' worden gezien. Op het woord oorlog rust in officiële kring een taboe.

Toch kunnen ook Nederlandse militairen niet zonder een zekere oorlogscultuur, zoals de bekende militair historicus Martin van Creveld het noemt. Soldaat in Uruzgan van majoor Niels Roelen is daar een mooi voorbeeld van. Hij heeft van zijn ervaringen in Oeroezgan een lekker oorlogsboek gemaakt, waarin de praatjes over de goede werken die daar worden verricht, tot een minimum beperkt blijven.

Het boek wordt als roman gepresenteerd, maar blijft heel dicht bij de gebeurtenissen die Roelen heeft meegemaakt. De schrijver heeft wel kapitein Vik de Wildt als hoofdpersoon gecreëerd. Andere personen en gebeurtenissen worden wel met naam en toenaam genoemd, zoals de schrijver Arnon Grunberg, die meegaat op patrouille.

Roelen beschrijft elk aspect gedetailleerd, of het nu gaat om de lange reis naar Oeroezgan en de gevechten of de meer huiselijke kant van het soldatenleven. Het wassen van de sokken en het ondergoed, de muziek op de iPod, alles wordt genoteerd. De lezer wordt niet lastiggevallen met bespiegelingen, hoewel ergens staat dat de hoofdpersoon met een goed gevoel in Afghanistan is. Hij is zelfs 'misschien een soort Jehova voor vrijheid en meningsuiting en democratie'.

In een gesprek met een geestelijk verzorger zegt De Wildt na een gevecht: ''Eigenlijk heb ik me nooit zo springlevend gevoeld als op het moment dat ik dacht dat ik doodging.''

De Nederlandse soldaten zijn niet zo 'gung ho' (vechtlustig) als hun Amerikaanse collega's. Maar de meesten hebben wel de behoefte 'eruit' te gaan, ook al is het vrijwel zeker dat de Taliban hen zal beschieten. Een enkele keer mopperen de militairen omdat de leiding te terughoudend is. Voordat gevuurd mag worden op verdachte personen, moet een jurist op Kamp Holland beoordelen of dat gerechtvaardigd is. Eén keer raakt De Wildt in direct conflict met zijn meerdere, die een actie verhindert.

De hoofdpersoon bevindt zich vrijwel steeds middenin de actie, zowel rond Tarin Kowt als bij het kleinere Nederlandse kamp in Deh Rawod. In 2007, het jaar waar Roelen over schrijft, vochten de Nederlanders vaak hard, al drong dat lang niet altijd tot de buitenwereld door. Militairen die net fel strijd hadden geleverd, hoorden tot hun verbazing op de Wereldomroep wel een bericht over een gevecht van de Britten in een aangrenzende provincie.

In het voorwoord verdedigt Grunberg het boek tegen mogelijke kritiek. Bovenal wil dit een eerlijk boek zijn, schrijft Grunberg. Dat is gelukt. Daarmee voldoet dit boek ook aan een beeld van de Nederlandse militair. Je weet wat je krijgt. En daar is niets mis mee.

In de reeks boeken die inmiddels over deze missie zijn verschenen, blinkt Soldaat in Uruzgan uit door zijn rauwheid en directheid. Dichterbij komen we niet snel.