Arnon Grunberg
De Tijd,
2005-12-31
2005-12-31, De Tijd

De techniek van het lijden


Jef Coeck

Afgelopen voorjaar was Arnon Grunberg gastschrijver aan de Technische Universiteit van Delft. Zijn onderwerp was 'de techniek van het lijden', volgens een door hem gekoesterd axioma dat uitroeiing van het lijden niet alleen onmogelijk maar ook ongewenst is. Het lijden in al zijn aspecten werd onderzocht. Interactief, dankzij de inzet van de studenten. Een groep kreeg de opdracht machines te maken die zelf, plaatsvervangend, konden lijden. De anderen moesten machines ontwerpen die doen lijden. Van beide partijen was het enthousiasme voortreffelijk, hoewel men er vooraf niet eens in slaagde het begrip 'lijden' behoorlijk te definieren. Dat was op zich al lijden.

Verrassende prototypes van toestellen werden ontworpen, van de eenvoudige martelmachine en funny homevideo's over misstanden in de wereld, tot een 'Automatisch Bezorgde Ouder Trainer', die het ouderschap tot een grote kwelling maakt. Bij een nieuw espressoapparaat druipt koffie uit de ogen van Maria. Er zijn kleinschalige stadionrampen voor jong en oud, zelfvernietigende boeken en een installatie met onthullende beelden die de schaamte blootleggen. Een brandend (speelgoed)konijn op muziek van Leonard Cohen veroorzaakt vooral pijn aan het denkvermogen van de toeschouwer. De 'Machine zonder naam' is een machine die alleen maar op een machine lijkt. Valt ze nu bij de eerste of de tweede categorie in te delen? De bijgevoegde dvd maakt lang niet alles duidelijk.

De onbewuste (?) SM-aspecten van deze Masterclass zullen niemand ontgaan. 'Wie zichzelf pijnigt heeft misschien wel pijn, maar is ook zijn eigen meester', zegt Grunberg in een van zijn lezingen. Het aspect 'spelen' is nooit veraf. Maar net zo goed is achtervolgingswaanzin onze onafscheidelijke metgezel. Ieder mens is een potentiele psychopaat. In ons universum van geschonden vertrouwen is lijden een sport geworden.

Als toemaatje krijgen de cursisten een pijnlijke excursie naar de nazi-architectuur van Neurenberg aangeboden. Ook daar bestaan beelden van: waterfietsen door het Derde Rijk. En toch mag bitterheid geen eindpunt zijn. 'Wij allen moeten blijven leven, nog even, anders zou het spel snel zijn afgelopen.'