Arnon Grunberg
de Volkskrant,
2005-11-18
2005-11-18, de Volkskrant

Masterclass verleidelijk lijden


Arjan Peters

Het experiment was direct gegeven: toen Arnon Grunberg werd gevraagd in het voorjaar van 2005 als gastschrijver op te treden aan de TU Delft, zei hij eerst ja en ging zich toen afvragen wat het thema van zijn masterclass zou worden. Minstens zo benieuwd was de rector magnificus Jacob Fokkema, die in het voorwoord bij de bundeling van Grunbergs lezingen en een overzicht van de machines die de inventieve studenten onder diens leiding bouwden, onbekrompen concludeert: 'Inderdaad, hij weet niets van techniek en wetenschap, maar dit maakt het denken van Grunberg binnen deze wereld van innovaties en gestructureerd denken juist zo verrassend, verleidelijk zogezegd.'

Voor wie er niet bij was, is er nu de uitgave De techniek van het lijden, met dvd waarop de twee soorten te zien zijn waar Grunberg om vroeg: machines die doen lijden en machines die zelf lijden. Ze zijn getooid met speelse namen: 'Beertje beestje', een knuffelbeer die meisjes onzekerheid over het eigen lichaam influistert als zij slapen; de 'Bel & Lijd'-telefoon met akelige ringtones, soundbytes uit films als A Clockwork Orange en Psycho; het espresso-apparaat 'Café Marie', in de vorm van een Mariabeeld dat het bakkie troost wenend zet.

Twee redevoeringen van Grunberg omlijsten deze vlijt en zetten de machines in het verlangde perspectief, dat de kenners van het rap aangroeiende oeuvre van de auteur bekend voorkomt. Hij wil balanceren op de grens tussen leuk en wrang. Onwetenschappelijk, schijnbaar ongevaarlijk, doordringt Grunberg in een rapsodie van aforismen en paradoxen over kunst, religie, lifestyle en de samenleving zijn studenten van de ernst van het spel: 'Niets zorgt voor zo veel onechtheid als de hang naar echtheid, en die hang naar echtheid is weinig anders dan onwil en onvermogen van de postindustriéle mens om zichzelf te aanvaarden: een massaproduct.'

We willen het noodlot weerstaan, maar dat is onherkenbaar, de mens is een homp bederfelijk vlees, een machine die zichzelf niet kent: 'Onze eigen verbeeldingskracht heeft ons verslagen, houdt ons gevangen, martelt ons en heeft ons opgezadeld met een onbruikbare gebruiksaanwijzing.' De nederlaag staat vast, wat we ook uitdenken, maar het bewustzijn kan ons helpen het gezelschapsspel waarin wij verzeild zijn geraakt door te leven, met oog voor schoonheid te spelen. Waarbij het de pijn en de dreiging zijn die er cachet aan geven.

Om zijn studenten een lesje te leren, nam hij ze ook nog op excursie mee naar de nazi-architectuur van Neurenberg. De student Niels Gerson Lohman heeft het nodige van zijn meester opgestoken: 'Arnon Grunberg is kleiner dan in zijn boeken, uitstekend gekleed, buitengewoon voorkomend, en hij maakt er zelden een kliederboel van.' Ook in Delft zullen ze hem niet licht vergeten.