In de voormalige Westergasfabriek is Operatie Brando in volle gang. Studio De Wenck is omgebouwd tot restaurant De tuin van Parijs waar het grootste deel van de nieuwe Nederlandse speelfilm Het veertiende kippetje is gesitueerd. Het is het debuut van de in Nazareth geboren en in Nederland wonende regisseur Hany Abu-Assad (1961). Het is ook het debuut als scenarioschrijver van Arnon Grunberg.

In Grunbergs laatste roman Figuranten doen zijn twee helden, Broccolli en alter ego Ewald Stanislas Krieg, al moeizame pogingen om een voet aan de grond te krijgen in de filmwereld. Na diverse mislukte projecten besluit Broccolli dat de hemel van Hollywood vermoedelijk zal opengaan als ze maar genoeg op Marlon Brando gaan lijken: 'Operatie-Brando is de naam van het tot nog toe strikt geheime project. Het heeft absolute voorrang. Als we slagen zullen we helden zijn, en zo niet, dan zullen we voor de rest van ons leven weten wat nederigheid is.'

Er zijn op dinsdagmorgen in de studio nog geen helden in zicht. Wel veel figuranten, die zich in hun zondagse goed hebben gehesen om een avondje uit in restaurant De tuin van Parijs te verbeelden. Ze nemen plaats achter zorgvuldig aangevreten borden en halflege glazen. De figuranten wordt gevraagd om op de achtergrond geanimeerd te converseren en af en toe te reageren op wat er bij de hoofdpersonen aan tafel gebeurt. Dit heet dan ook een 'reactieshot' legt opnameleidster Maria Uitdehaag geduldig uit. Zo moet iedereen bijvoorbeeld opkijken als plotseling het woord 'telefoonseks' klinkt. Het gaat nog wat stroef. Het wachtwoord blijkt niet te werken. Sommige figuranten zijn zo geconcentreerd aan het roezemoezen en wijn-nippen dat ze niet op- of omkijken. Maria legt nogmaals uit wat een reactieshot is: 'Het woord zegt het al.' Er wordt geoefend met het woord 'hallo!' Maria roept hallo en iedereen moet opkijken. Juist, zo ja. Maar dan nu met 'telefoonseks'. Inderdaad, dat is al een stuk beter. Ze houdt het tempo hoog. Tijd is geld en de bedoeling is dat Het veertiende kippetje in twintig dagen wordt opgenomen. En dat is heel weinig. (Titanic: anderhalf jaar).

Het script van Grunberg blijft nog even een geheim, maar zijn synopsis verschaft duidelijkheid. We zijn hier in dit overdadig met Eiffeltoren-motieven opgetuigde restaurant, ergens in de Amsterdamse binnenstad, omdat we wachten op het jonge bruidspaar Daniel Ackerman en Mariette Moorman (de verslaggever graaft even koortsachtig in zijn geheugen of hij de auteur van het script ooit onheus bejegend heeft, maar hem wil niets te binnen schieten) die op weg zijn naar hun eigen huwelijksfeest, maar het restaurant niet kunnen vinden. In het restaurant hebben zich inmiddels vrienden en bekenden verzameld die de tijd doden met het oefenen van het tafellied - de ballade 'Wegen' van Boudewijn de Groot -, het houden van eetwedstrijden en het lastigvallen van de andere klanten met gesprekken over telefoonseks. We schakelen voortdurend heen en weer tussen de toenemende wanhoop van het dolende paar en de groeiende chaos in het restaurant.

Grunberg omschrijft zijn filmhelden als: 'Stuk voor stuk mensen die de conclusie hebben getrokken dat hun beste tijd nog niet is gekomen en dat hun beste tijd misschien ook nooit zal komen. Dat ze hoogstwaarschijnlijk tevergeefs op hun beste tijd hebben gewacht.' En vluchten kan niet meer, we zouden niet weten waar naartoe. In dit wrange universum zal natuurlijk blijken dat de grote liefde net buiten bereik is. Marriette biecht op dat haar grote liefde de acteur Jean ('Een beroemd, maar geestelijk gemarteld acteur' schrijft Grunberg) geldt, die in haar niet meer ziet dan het zoveelste (het veertiende namelijk) kippetje in zijn kippetjes-collectie. Grunberg verwerkte zijn eigen ervaringen met de Nederlandse filmwereld in een kolderieke scene in Figuranten, waarin Krieg voor de Nederlandse speelfilm De vrouw van de slager gecast wordt als een puisterige puber en keer op keer van de trap wordt gegooid onder het slaken van de kreet: 'Sodeju he!' Ook hier komt 'de beroemde Nederlandse acteur' al langs in de figuur van Klaus Zwaagstra, op het eerste gezicht een kruising van Thom Hoffman en Pierre Bokma. ('Dat vind ik het mooiste aan film,' riep Klaus Zwaagstra, 'dat gezamenlijke eten, die eenheid, die solidariteit.' Daarna duwde hij een paar mensen opzij om eerder bij de boerenkool te komen.)

Het is duidelijk dat Grunberg ook in Het veertiende kippetje nog een paar openstaande rekeningen vereffent. De schrijver zal zelf ook even kort in beeld verschijnen. Als bediende in een copyshop krijgt hij nog een keer de kans om te laten zien dat hij ten onrechte nooit werd toegelaten op de toneelschool.

Het veertiende kippetje is een film van de jonge productiemaatschappij IJswaterfilm, vier jaar geleden opgericht met het doel ooit avondvullende speelfilms te produceren. In vier jaar tijd wist IJswater 25 korte films te maken (ze wonnen al een Gouden Kalf met Zap van Paul Ruven), maar sinds een jaar zijn ze op het langere werk overgestapt. Ze hebben het grootste succes uit hun producentencarriere net achter de rug. Op de laatste dag van het Filmfestival Rotterdam wist De Poolse bruid van Karim Traidia, waar ze als co-producenten bij betrokken waren, de begeerde publieksprijs te winnen. En aangezien de halve crew van De Poolse bruid ook bij Het veertiende kippetje betrokken was, konden er op de set meteen champagneflessen worden opengetrokken.

Producent Marc Bary loopt op de set rond om 'er positief bovenop te zitten', zoals hij zijn producentenactiviteiten van deze dag beschrijft. Alle scenes in de stad zijn opgenomen, met Antonie Kamerling en Thekla Reuten als het verdwaalde stelletje. Vandaag is de eerste dag met veel figuratie. De ochtend gevuld met reactieshots en in de middag krijgen we de scene waarin ceremoniemeester Dirk Zeelenberg voor de eerste maal het tafellied aanheft. Snelheid is geboden. De belangrijkste les die Bary van De Poolse bruid meenam is dat je genoeg vrije dagen moet inplannen. Het kippetje is weliswaar een low budget productie, maar ook weer niet zo low dat de geestelijke gezondheid van de betrokkenen in gevaar mag komen. Hoe low is low eigenlijk? Bary: 'Het totale budget is 850.000 gulden. De helft komt van het Nederlands fonds voor de film, er zit een ton sponsoring in en de rest komt van prive-investeerders en de distributeur die de wereldrechten vooruit heeft betaald.' Het vinden van geld voor een Nederlandse film is nog steeds een hels karwei. Zelfs nu zich een nieuwe golf enthousiaste jonge producenten en filmmakers aandient kun je eerder bij de slager op de hoek terecht dan bij de officiele instanties.

Bary heeft het bekende en moedeloos makende 'rondje Hilversum' gedaan waarin hij zich in alle bochten moest wringen om telkens weer uit te leggen hoe Het veertiende kippetje mooi zou aansluiten bij de beoogde identiteit van de verschillende omroepen. En zonder een omroep als co-producent kom je al snel in low budget sferen terecht. Zo low budget overigens ook weer niet: 'Iedereen krijgt redelijk betaald, hoor.' Sponsors staan vooralsnog ook niet te dringen om geld in een Nederlandse film te steken. 'Je denkt toch dat je met Grunberg en Kamerling een paar sterke troeven in handen hebt.' Aangezien het grootste deel van de film is gesitueerd in een restaurant, leek een biermerk toch wel binnen te halen, maar de brouwers zagen al snel dat de inname van grote hoeveelheden drank in het script, heel vreemd, tot liederlijke taferelen leidde. En verband leggen tussen drank en dronkenschap, dat past een brouwer niet. Maar er zijn mouwen aangepast. Er werd afgezien van het uitkopen van een restaurant en men liet een restaurant bouwen in een studio, waarbij voor de inrichting gebruik werd gemaakt van een bedrijf uit Eindhoven dat alles levert: van vorken tot kroonluchters.

Bary en zijn mede-producent Ilana Netiv zijn erin geslaagd een aardige cast te verzamelen. Naast Kamerling zijn dat twee van zijn co-sterren uit All stars: Peter Paul Muller en Kasper van Kooten. De serveerster van het restaurant wordt gespeeld door de bij TMF-kijkers razendpopulaire Fabienne, presentatrice van Toute Fabienne, die hier haar acteerdebuut zal maken en, misschien belangrijk nog, als de veejay van Hamelen de hele doelgroep van twaalf tot zestien jaar naar de bioscoop moet gaan lokken. Dan is er Peer Mascini als de typische Grunberg-vaderfiguur en Victor Low mag alle registers opentrekken om een beroemd Nederlands acteur en kippetjes-jager te spelen.

Regisseur Hany Abu-Assad, van oorsprong vliegtuigbouwkundige, liep Grunberg drie jaar geleden tegen het lijf. Hij liet hem een scenario lezen dat hij had geschreven. Grunberg vond het niets en zei: 'Ik schrijf wel een scenario voor jou.' En de rest is geschiedenis en daarom zit Hany drie jaar later op een bankje aan de Haarlemmervaart met een bordje rijst op zijn schoot bij te komen van de ochtend. Bary en Netiv hebben hun debuterende speelfilmregisseur een ervaren opnameleidster (Maria Uitdehaag was onder meer betrokken bij de films van Frans Weisz) meegegeven, die met haar strakke tempo soms over het hoofd van de vermoeide regisseur heen galoppeert. Hany slaapt op het ogenblik vier uur per nacht en merkt tot zijn eigen schrik dat hij zich soms totaal niet meer kan concentreren.

De eerste helft van de opnamen hebben vooral 's nachts plaatsgevonden, om zo weinig mogelijk last te hebben van het publiek. Hany is niet te spreken over Amsterdam als filmstad. 'Mensen zijn hier totaal filmmoe. Waar in andere steden alle deuren voor je opengaan, krijg je in Amsterdam problemen als je twee minuten voor een raam gaat staan. Misschien komt het omdat AT5 bij elk ongelukje opduikt.'

'Maar als het niet moeilijk was, dan was ik er nooit aan begonnen,' zegt hij. Hij kijkt wel uit naar de montage, waarbij het reactievermogen van figuranten rustig gemanipuleerd kan worden. 'Het is een hels karwei om je aandacht over zoveel mensen te verdelen.' Twee jaar lang kreeg de eerste versie van Grunberg vorm door middel van transatlantisch faxverkeer, waarbij ook Paul Ruven als scriptdokter betrokken was. Hun doel was altijd een film te maken waar naar veel (nadruk op veel) mensen zouden gaan kijken. 'Het spannende is om iets nieuws te maken, dat toch nog te volgen is, in tegenstelling tot iets nieuws, waar geen touw aan vast te knopen is.' Hany voelt wel dat ze de wind in de rug hebben. 'Het publiek begint weer langzaam te wennen aan Nederlands als filmtaal.' En misschien komen ze dan eindelijk weer eens opdagen. 'Maar om die cirkel van wantrouwen te doorbreken, zul je eerst met weinig middelen moeten scoren.' Het moment van de volle bioscoopzaal lijkt nog heel ver weg. 'Je hoopt dat je de goeie gok maakt,' zegt Hany. 'Toch?'

De middag behoort aan acteur Dirk Zeelenberg, die aan de beurt is voor de belangrijke scene waarin hij het lied van Boudewijn de Groot gaat aanheffen. Hij krijgt een oormicrofoon ingebracht, waardoor hij alleen de muziek hoort, maar alleen zijn stem op de geluidsband terecht zal komen. Zeelenberg geeft aan dat het volume in zijn hoofd wat hem betreft opgeschroefd kan worden en hij barst uit in het lied. 'Ben ik meer dan eens de weg kwijt. Woohoo! Leiden honderdduizend wegen allemaal naar een ander doel. Jehe!' 'God, wat een bespottelijk beroep,'zegt hij als hij zich gereed maakt. De acteurs aan tafel mogen meezingen, maar dan wel zonder geluid. De eerste doorloop veroorzaakt veel hilariteit op de vloer. Het gemopper van Peer Mascini die als pa Moorman wil weten of er nog wat te drinken is, het te late invallen van Kasper van Kooten en de armgebaren van Zeelenberg die als een kleine Lee Towers tekeergaat, geven na een wat moeizame sessie met traag reagerende figuranten het gevoel dat het misschien allemaal gaat klikken. Van Kooten: 'Kijk, ik speel spekkoek.' Zeelenberg: 'Spekkoek?' Van Kooten: 'Ja, laag op laag.'

Als de camera loopt begint het even te haperen. Zeelenberg die de tekst van buiten kent, raakt toch een paar keer de draad kwijt. Elsje de Wijn, die morgen aan de beurt is, komt langs en bewondert het kapsel van Zeelenberg: 'Wat heb je een mooi voorhoofd!' Zeelenberg: 'Ja, dat zeggen er wel meer.' Van Kooten: 'Volgende week in Ahoy', het voorhoofd van Dirk!'

Eindelijk staat het er op, maar Dirk is nog niet tevreden. Hij heeft zich te veel op de tekst moeten concentreren, waardoor zijn armgebaren niet helemaal uit de verf zijn gekomen. Hij krijgt nog een kans en swingt de sterren uit de hemel. En iedereen is even Marlon Brando.

In Studio De Wenck vinden momenteel de opnamen van Het veertiende kippetje plaats, de eerste speelfilm naar een scenario van Arnon Grunberg. Een avondje uit in restaurant De tuin van Parijs, waar in afwachting van jong geluk een drankgelag wordt aangericht. De auteur speelt zelf ook mee. Als figurant. 'Het veertiende kippetje' zal vermoedelijk in september in premiere gaan.