Arnon Grunberg
Leeuwarder Courant,
2005-11-18
2005-11-18, Leeuwarder Courant

Weinig hoop, veel leegte in Grunbergbijbel


Siebe Sijtsema

'Een schrijver wil niet alleen zelf gelezen worden maar wil ook dat zij worden gelezen die hem na aan het hart liggen, die hem beïnvloed hebben, aan wie hij schatplichtig is'. Die schatplicht is voor Grunberg de rechtvaardiging voor zijn 'Grunbergbijbel'. Hij hoopt ermee te bereiken dat zijn lezers ook de bijbel gaan lezen.

Om hen daartoe uit te dagen heeft hij een bloemlezing gemaakt van het Boek der Boeken. Grunberg, dat moet gezegd, laat de bijbel voor zich spreken want de gekozen teksten worden letterlijk, en meestal zonder commentaar, weergegeven.

Uit bijna elk bijbelboek wordt wel iets geciteerd, waarbij opvalt dat bepaalde citaten zeer uitgebreid zijn terwijl in andere gevallen een bijbelboek in een paar zinnen wordt samengevat. Zo weet Grunberg het Boek der Psalmen terug te brengen tot ongeveer één bladzij, wat beduidend minder is dan het ellenlange citaat over de regels voor geslachtsgemeenschap. Dat laatste voorbeeld laat trouwens goed zien dat Grunberg een voorliefde heeft voor wetten en regels, maar ook dat zijn keuzes soms discutabel zijn.

Immers, wat blijft er over van het evangelie van Markus als je dat in drie alinea's samenvat? Bovendien moet de lezer daardoor vaak hele grote sprongen maken. Voor geoefende bijbellezers is dat niet zo'n probleem, maar wie de bijbel niet kent zal nogal eens de verhaallijn en de samenhang tussen de teksten ontgaan.

Het is te hopen dat deze lezers zo nieuwsgierig worden dat ze de ontbrekende stukken gaan nalezen in de bijbel. Dat is immers wat Grunberg wil bereiken. Het zou mooi zijn dat die lezers dan ook terecht komen bij een aantal wezenlijke bijbelpassages die Grunberg heeft weggelaten, zoals Exodus 3 vers 15 waar God zijn Naam bekend maakt.

Ook wordt in de 'Grunbergbijbel' niet verhaald over de opstanding van Jezus. Met het sterven van Jezus houdt het, wat Grunberg betreft, op. Dat lijkt opmerkelijk, maar toch komt het ontbreken van Pasen niet uit de lucht vallen. Het is ingegeven door Grunbergs visie dat 'uiteindelijk de toekomst leegte is en altijd leeg zal blijven'.

Die visie bepaalt voor een belangrijk deel de door de schrijver gemaakte bloemlezing. Vaak kiest hij voor teksten die 'de leegte' benadrukken. Er ligt een sterk accent op eindigheid, straf, bloed, zweet en tranen, terwijl er evenveel of zelfs meer voor te zeggen valt om in zo'n geval meer hoopgevende teksten te citeren. Niet dat de 'Grunbergbijbel' helemaal 'hopeloos' is, maar de hoop wordt in aantal en omvang ruim overtroffen door 'de leegte'.

De vraag is dan ook of Grunberg het Boek der Boeken wel recht doet, omdat de bijbel juist getuigt van hoop, bevrijding, opstanding en toekomst. Ten slotte moeten we ons afvragen of Grunberg zijn doel bereikt en dat zijn lezers de bijbel zullen gaan lezen. Ik hoop het. De kans is echter groot dat Grunberg zijn lezers te weinig hoop biedt om nog echt te verlangen naar het origineel.