Ο ολλανδός συγγραφέας και δημοσιογράφος βρέθηκε στην Αθήνα με αφορμή το έργο του «Τίρζα» που παρουσιάζεται στο θέατρο Ιλίσια και μιλάει στο «Βήμα»

Μέσα από τα τζάμια βλέπει το Καλλιμάρμαρο. Είναι μια ηλιόλουστη χειμωνιάτικη ημέρα. Καθόμαστε αντικριστά σε ένα από τα γραφεία της ολλανδικής πρεσβείας, επί της Αγίου Κωνσταντίνου. Είναι φανερό ότι ο Αρνον Γκρούνμπεργκ απολαμβάνει να βρίσκεται στη χώρα μας. Ο 42χρονος ολλανδός συγγραφέας και δημοσιογράφος, ο οποίος τα τελευταία χρόνια ζει στη Νέα Υόρκη, έμεινε για λίγο στην Αθήνα. Το προηγούμενο βράδυ είχε παρακολουθήσει την επίσημη πρεμιέρα της θεατρικής διασκευής του μυθιστορήματός του «Τίρζα» στο θέατρο Ιλίσια με τον Στέλιο Μάινα. Την επομένη θα έφευγε.

Ευδιάθετος και εξαιρετικά επικοινωνιακός, ο Αρνον Γκρούνμπεργκ έχει ξανάρθει στην Αθήνα. Και ήλπιζε αυτή τη φορά τουλάχιστον να προλάβει να επισκεφθεί τα Εξάρχεια γιατί έχει ακούσει τόσο πολλά γι' αυτή τη συνοικία.

Κύριε Γκρούνμπεργκ, έχετε ξανάρθει στην Αθήνα, έτσι δεν είναι; «H πρώτη φορά που ήρθα στην Αθήνα, έπειτα από ένα δεκαήμερο στη Θεσσαλονίκη, ήταν πέρυσι. Οι Θεσσαλονικείς ήταν πολύ επικριτικοί απέναντι στους Αθηναίους. Ερχόμενος λοιπόν εδώ περίμενα να δω μια διαφορετική εικόνα, αρνητική. Είδα όμως ανθρώπους με ενέργεια, ανθρώπους που γελάνε. Επιασα τον εαυτό μου να λέει ότι θα μπορούσα να ζήσω εδώ. Με φαντάστηκα εδώ».

Ενας Ολλανδός στην Ελλάδα; «Δεν νιώθω Ολλανδός. Νιώθω Ευρωπαίος. Αγαπώ βέβαια πολύ τη Νέα Υόρκη, όπου και ζω, ίσως γιατί εκεί μπορείς να αισθάνεσαι μέρος της πόλης. Κάτι που δεν ισχύει στο Παρίσι, π.χ., όπου παραμένεις πάντα εκτός συστήματος. Μου αρέσει και το Μπουένος Αϊρες».

Πώς σας φαίνεται η χώρα μας εν μέσω κρίσης; «Είναι αλήθεια ότι η κρίση είναι απολύτως συνδεδεμένη με την Ελλάδα. Είχα την εικόνα της διαφθοράς, της μεγάλης διαφθοράς, μαζί με εικόνες φτώχειας και πείνας. Σαν να έγινε η Ελλάδα... Τανζανία. Αλλά ερχόμενος εδώ δεν είδα τίποτε από όλα αυτά. Συνάντησα ανθρώπους με κριτική σκέψη και κριτικές απόψεις για τους κυβερνώντες».

Πώς και βρεθήκατε πέρυσι στη Θεσσαλονίκη για δουλειά; «Είχα αναλάβει ένα ρεπορτάζ και διάλεξα να παρουσιάσω τη Θεσσαλονίκη λόγω Μπουτάρη. Είχα διαβάσει ένα άρθρο στους "New York Times" για τον δήμαρχο. Επιπλέον είναι και η ιστορία της, η ποικιλία των ανθρώπων που την αποτελούσαν. Αλλά και στη Θεσσαλονίκη βρήκα αυτή την ενέργεια, γι' αυτό και φεύγοντας ήμουν αισιόδοξος».

Γιατί φύγατε από την πατρίδα σας; «Γιατί στα 23 μου ερωτεύτηκα μια γυναίκα και την ακολούθησα στη Νέα Υόρκη. Ηταν τόσο απλό. Επιστρέφω όμως συχνά στην Ολλανδία».

Είστε διαρκώς σε κίνηση; «Χωρίς να σημαίνει ότι προτείνω στους ανθρώπους να κάνουν το ίδιο, προσωπικά πιστεύω πολύ στις μετακινήσεις, να πηγαίνεις από τη μία χώρα στην άλλη. Δεν το θεωρώ δύσκολο. Κερδίζεις πολλά τόσο εσύ ο ίδιος όσο και η κοινωνία με αυτή την πρόσμειξη, με αυτό το ανακάτεμα. Ψάχνουμε όλοι για μια καλύτερη ζωή. Και στις ημέρες μας με όλη αυτή την παγκοσμιοποίηση είναι ευκολότερο».

Οι άνθρωποι συνήθως φοβούνται τις αλλαγές… «Δεν πρέπει να φοβάται κανείς να φύγει ούτε είναι πρόβλημα να ζεις με ανθρώπους που προέρχονται από άλλες χώρες, από διαφορετικές θρησκείες. Φυσικά και δεν είμαστε όλοι ίδιοι - υπάρχουν καλύτεροι και χειρότεροι από εμάς, όχι όμως λόγω χρώματος, καταγωγής ή κουλτούρας».

Αντιθέτως, το κεντρικό πρόσωπο στην «Τίρζα» φοβάται πολύ… «Ναι, ο πατέρας της Τίρζα είναι ένας τρομαγμένος άνθρωπος, ένας τρομαγμένος άντρας. Υπάρχει παντού γύρω μας ο τύπος του θυμωμένου και άγριου μεσοαστού αρσενικού. Είναι ανώριμος, ανασφαλής σε σχέση με τον ανδρισμό του, τη δουλειά του, τις γυναίκες, τα παιδιά του. Και αυτή η γενικευμένη ανασφάλεια γεννά το μίσος. Το μίσος για τον άλλον, τον ξένο, τον άγνωστο, τον γείτονα, για όλους».

Ποια είναι η ταυτότητα του άνδρα σήμερα; «Τι ήταν ο άνδρας; Πολεμιστής, στρατιώτης. Δεν είναι πια. Αντικαταστάθηκε από τον άνδρα ματσό, που επίσης ξεπεράστηκε. Αν θέλει σήμερα να βρει ένας άνδρας τρόπους συμπεριφοράς, φοβάται μήπως αρχίσει να αποκτά θηλυκά χαρακτηριστικά. Και αυτό είναι το πρόβλημα. Αμφισβητήθηκε ο άνδρας γιατί η ταυτότητά του ταυτίστηκε με την επιθετικότητα, στοιχείο που έγινε αποδεκτό από τους χώρους εξουσίας, την πολιτική, τις τράπεζες. Αλλά την ίδια στιγμή ο άνδρας φοβάται μη θίξουν τον ανδρισμό του».

Και της γυναίκας; «Σήμερα η γυναίκα πρέπει να είναι τόσο πολλά πράγματα συγχρόνως. Της ασκείται μια πίεση για να είναι όσο πιο επιτυχημένη γίνεται. Από την άλλη, στη λογοτεχνία η άπιστη γυναίκα - και θυμηθείτε τη Μαντάμ Μποβαρί - είναι κατακριτέα. Για τον άνδρα η απιστία δεν ήταν ποτέ θέμα».

Στο έργο σας οι ήρωες είναι ακραίοι… «Οι σύγχρονοι ήρωες μας γυρνάνε πίσω, στην αρχαία τραγωδία. Αλλωστε κάθε οικογένεια έχει τη σκοτεινή της πλευρά, τα μυστικά της. Στην Ολλανδία, που δεν έχουμε πόλεμο, που είμαστε πλούσιοι, οι άνθρωποι παραμένουν δυστυχισμένοι. Λείπει η τραγική διάσταση από τη ζωή τους».

«Με το γράψιμο απελευθερώθηκα»

Τι είναι η έμπνευση;
«Για μένα είναι η περιέργεια. Εφηβος ήμουν ντροπαλός και είχα πάντα την εντύπωση ότι οι άλλοι ζουν καλύτερα από μένα και ότι η ζωή είναι κάπου αλλού. Ηθελα να μάθω... Αυτή η περιέργεια με οδήγησε στο γράψιμο. Αν τη χάσω, θα πάψω να δουλεύω σαν συγγραφέας ή δημοσιογράφος. Η έννοια του παιχνιδιού είναι απαραίτητη, γιατί η ζωή είναι ένα παιχνίδι. Αν πάρεις τα πράγματα πολύ σοβαρά είσαι ηλίθιος ή, σε σπάνιες περιπτώσεις, διάνοια. Χρειάζεται να στέκεσαι και στην ελαφριά διάσταση των πραγμάτων. Χωρίς να σημαίνει ότι δεν χρειάζεται και σοβαρότητα».

Η συγγραφή σάς τα προσφέρει αυτά; «Με το γράψιμο απελευθερώθηκα, παρέχοντας στον εαυτό μου την ελευθερία που χρειαζόταν».

Σκέφτεστε τον αναγνώστη όταν γράφετε; «Κοιτάξτε, δεν ξέρω τι θέλει ο αναγνώστης, ξέρω τι θέλω εγώ, τι έχω ανάγκη να γράψω. Η συγγραφή δεν είναι μια δημοκρατική διαδικασία. Δεν κάνουμε γκάλοπ για να δούμε τι θέλει ο κόσμος...».

Ως Ευρωπαίος, είστε αισιόδοξος για το μέλλον της Ευρώπης; «Δεν έχω άλλη επιλογή. Οποιαδήποτε άλλη εξέλιξη θα είναι καταστροφή. Δεν μπορώ να φανταστώ αλλιώς τα πράγματα. Μέσα από το εσωτερικό μας σκοτάδι θα ξεπηδήσουν η καλοσύνη και η σωτηρία μας. Ψάχνουμε τον εχθρό έξω, αλλά είναι μέσα μας».

πότε & πού: To έργο του Αρνον Γκρούνμπεργκ «Τίρζα» παρουσιάζεται στο θέατρο Ιλίσια, σε μετάφραση Ινώς βαν Ντάικ-Μπαλτά και σκηνοθεσία Κώστα Φιλίππογλου. Παίζουν: Στέλιος Μάινας, Αννα Μάσχα, Γιωργής Τσαμπουράκης, Ηλιάνα Μαυρομάτη, Τάσος Δημητρόπουλος, Ιρις Μάρα.