Arnon Grunberg
Mic,
2010-07-02
2010-07-02, Mic

Tirza


Nadia Poulou

Το 1994, ο Ολλανδός Άρνον Γκρούνμπεργκ έκανε το ντεμπούτο του ως συγγραφέας με το βιβλίο Μπλε Δευτέρες, το οποίο κέρδισε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα αλλά και γνώρισε σημαντική εμπορική επιτυχία. Ήταν μόνο 24 χρονών κι αμέσως του δόθηκε ο χαρακτηρισμός του παιδιού-θαύματος. Πλέον θεωρείται ο σπουδαιότερος Ολλανδός συγγραφέας της σύγχρονης γενιάς. Πολυγραφότατος, εκδίδει περίπου ένα βιβλίο το χρόνο ενώ παράλληλα διατηρεί στήλες σε πλήθος εντύπων, Ολλανδικών αλλά και Αμερικάνικων. Καθόλου περίεργο αυτό το τελευταίο, μια και λίγο μετά την επιτυχία του πρώτου του βιβλίου μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, μια κίνηση ανάλογη της ευφυούς σιγουριάς και έπαρσης που τον χαρακτηρίζουν.
Η οποία έπαρση δικαιολογείται από αυτό ακριβώς το έργο του. Ο Γκρούνμπεργκ είναι δαιμονικά οξύνους και απρόβλεπτα πνευματώδης, όπως αποδεικνύεται και από το βιβλίο Η ιστορία της φαλάκρας μου (Καστανιώτης), το οποίο δημοσίευσε το 2000 με το ψευδώνυμο Μάρεκ βαν ντερ Γιαχτ. Όταν και αυτό το βιβλίο κέρδισε το βραβείο για το καλύτερο ντεμπούτο εκείνης της χρονιάς, ο Γκρούνμπεργκ αναγκάστηκε να αποκαλύψει την πραγματική του ταυτότητα, έστω κι αν πιο πριν είχε φροντίσει να ...τσακωθεί δημοσίως και γραπτώς με το alter ego του.
Στο μυθιστόρημά του Τίρζα (στα Ελληνικά με τον συμπληρωματικό τίτλο "Η βασίλισσα του Ήλιου"), ο Γκρούνμπεργκ παρακολουθεί μια Ολλανδική οικογένεια εστιάζοντας στον Γέργκεν Χόφμεϊστερ. Ο Χόφμεϊστερ φαίνεται να τα έχει όλα: ένα καλό σπίτι, μια σεβαστή δουλειά, μια σύζυγο και δύο κόρες, για την μικρότερη εκ των οποίων (την Τίρζα), τρέφει παθολογική αγάπη. Σιγά σιγά, βλέπουμε στο βιβλίο πόσο σαθρά είναι τα θεμέλια που στηρίζουν το σύμπαν του Χόφμεϊστερ, καθ' οδόν προς μια βασανιστική κάθαρση.

Ο απόηχος στα Ολλανδικά γράμματα από την έκδοση της Τίρζας το 2006 δεν έχει ακόμα κοπάσει. Αφού πήρε τα δύο πιο σημαντικά λογοτεχνικά βραβεία των Κάτω Χωρών, κέρδισε φέτος από τους κριτικούς τον τίτλο του πιο σημαντικού μυθιστορήματος του 21ου αιώνα, σε μια λίστα που δεν περιορίζεται σε Ολλανδόφωνους συγγραφείς. Τον φετινό Μάρτιο έγινε και η θεατρική πρεμιέρα του έργου, η οποία γνωρίζει κι αυτή εξαιρετική επιτυχία και σύντομα αναμένεται και η κινηματογραφική του μεταφορά.
Όλα αυτά δεν είναι απλά μια μόδα που αφορά το Ολλανδόφωνο αναγνωστικό κοινό και μόνο. Γιατί ακόμα κι αν η Τίρζα είναι ένα βιβλίο φτιαγμένο με σύγχρονα υλικά, ως αποτέλεσμα στέκει επάξια στο πάνθεον των βιβλίων που μπορούν ταυτόχρονα να αφορούν ένα μεγάλο αναγνωστικό κοινό, χωρίς να κάνουν ούτε μια παραχώρηση στους άγραφους κανόνες που διέπουν αυτό που συνηθίζουμε ν' αποκαλούμε "καλή λογοτεχνία". Κανόνες που όσο δύσκολο είναι να τους προσδιορίσεις εκ των προτέρων, τόσο εύκολο είναι να τους αναγνωρίσεις όταν επιτέλους τους ανακαλύπτεις μετουσιωμένους σε ένα καλό βιβλίο. Αυτή ακριβώς την αναγνωστική απόλαυση προσφέρει η Τίρζα.
Σ' αυτό το μυθιστόρημα χαρακτήρων, ο Γκρούνμπεργκ δίνει το πιο ώριμο βιβλίο του, αλλά όχι με την έννοια του "βαρετού" που συνοδεύει πολλές φορές την ωριμότητα. Τα στοιχεία θρίλερ, αλλά και ο πανταχού παρών υποδόριος Γκρουνμπεργκικός σαρκασμός (το σήμα κατατεθέν του) που σπάει κόκαλα, κάνει το βιβλίο να διαβάζεται μονομιάς. Από την άλλη, η εξαντλητική (χωρίς να εξαντλεί), διεξοδική ανάπτυξη των χαρακτήρων μας βάζει μέχρι το λαιμό στον κόσμο των ηρώων του, κάνοντας τον αναγνώστη κοινωνό στην τραγικότητά τους. Μάστορας του χρονισμού και ακούραστος ανατροπέας, ο Γκρούνμπεργκ καταφέρνει να μετατρέψει κάθε σελίδα αυτού του μυθιστορήματος σ' ένα κομψοτέχνημα διαχείρισης του λόγου.

Ο Χόφμεϊστερ δομείται στο πρότυπο του κατ' εξοχήν τραγικού αντι-ήρωα, με τον τρόπο που μας ξαναθύμισε στο έργο του ο Coetzee, αλλά μακριά από την αφαιρετική δομή του δεύτερου. Ο Γκρούνμπεργκ εδώ ακολουθεί τα χνάρια των μεγάλων Ρώσων συγγραφέων - όπως εκείνων που ο Χόφμειστερ διαβάζει στην Τίρζα σε μια προσπάθεια να εμφυσήσει μέσα της τα κατάλληλα αντισώματα κυνισμού.
Και όπως και στους μεγάλους Ρώσους συγγραφείς, έτσι κι εδώ η ανάγνωση μάς φέρνει αντιμέτωπους με απολύτως σύγχρονες, αλλά συνάμα και άχρονες, οικουμενικές αντιθέσεις: το μη ομολογούμενο ως τέτοιο χάσμα γενεών, την αντρική και τη γυναικεία πλευρά της σεξουαλικής απελευθέρωσης, το φόβο και την έλξη για τον Άλλο, τη στωικότητα του καθήκοντος που αντιπαλεύει τις παρενέργειες του ευδαιμονισμού. Εκεί ακριβώς κερδίζει και το στοίχημα ο Γκρούνμπεργκ: στο ότι στο πρόσωπο του Χόφμεϊστερ αναδεικνύει τα αδιέξοδα του Δυτικού πολιτισμού, αδιέξοδα που γίνονται προφανή όταν "το θηρίο" δεν μπορεί πλέον να κρυφτεί άλλο κάτω από το χαλί τού ορθολογισμού και των καλών τρόπων.
Από τις αρχές Ιουνίου, το εξαιρετικό αυτό βιβλίο κυκλοφορεί από τον Καστανιώτη, σε μετάφραση της Ινώ Βαν Ντάικ-Μπαλτά. Εδώ μπορείτε να διαβάσετε ένα τμήμα του πρώτου κεφαλαίου.